حکم فیء (قرآن)در آیات قرآن به برخی از احکام فقهی فیء اشاره شده است. ۱ - حکم استفاده از فیءجواز استفاده از فى‌ء، براى پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله: ۱. «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنا لَكَ أَزْواجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَ ما مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ ...؛ ای پیامبر! ما همسران تو را که مهرشان را پرداخته‌ای برای تو حلال کردیم، و همچنین کنیزانی که از طریق غنایمی که خدا به تو بخشیده است مالک شده‌ای ....» ۲. «وَ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَ لا رِكابٍ وَ لكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلى مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ • ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ ...؛ و آنچه را خدا از آنان (یهود) به رسولش بازگردانده (و بخشیده) چیزی است که شما برای به دست آوردن آن (زحمتی نکشیدید،) نه اسبی تاختید و نه شتری؛ ولی خداوند رسولان خود را بر هر کس بخواهد مسلّط می‌سازد؛ و خدا بر هر چیز توانا است! آنچه را خداوند از اهل این آبادیها به رسولش بازگرداند، از آن خدا و رسول است....» ۲ - حکم مالکیت پیامبراسلام«فیء» غنیمتی قرار داده شده از سوی خداوند، در اختیار پیامبر صلیاللهعلیهوآله برای مصارف ششگانه: «وَ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَ لا رِكابٍ وَ لكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلى مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ • ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ ...؛ و آنچه را خدا از آنان (یهود) به رسولش بازگردانده (و بخشیده) چیزی است که شما برای به دست آوردن آن (زحمتی نکشیدید،) نه اسبی تاختید و نه شتری؛ ولی خداوند رسولان خود را بر هر کس بخواهد مسلّط می‌سازد؛ و خدا بر هر چیز توانا است! آنچه را خداوند از اهل اين آباديها به پيامبرش باز گرداند، از آنِ خدا و پيامبر و خويشاوندان او، و يتيمان و مستمندان و در راه‌ماندگان است....» ۳ - حکم مالکیت مسلمانانمالكيّت فى‌ء به دست آمده بدون جنگ و خونريزى، از آنِ خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله و خارج از قلمرو مالكيّت مسلمانان: «وَ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَ لا رِكابٍ ...؛ و آنچه را خدا از آنان (یهود) به رسولش بازگردانده (و بخشیده) چیزی است که شما برای به دست آوردن آن (زحمتی نکشیدید،) نه اسبی تاختید و نه شتری....» ۴ - حکم سهیمان در فیءدر آیات قرآن به کسانی که از فیء سهم می‌برند اشاره شده است. ۴.۱ - پیامبر و ذیالقربیپیامبر خدا و ذی القربی هر یک دارای سهمی جداگانه از سهام فیء: ۱. «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِيراً؛ و حقّ نزدیکان را بپرداز، و (همچنین حق) مستمند و وامانده در راه را! و هرگز اسراف و تبذیر مکن» از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که پیامبر صلیاللهعلیهوآله از جبرئیل پرسید: مراد از (ذی القربی) چه کسانی‌اند؟ در جواب گفت: آنها اقارب و نزدیکان شما هستند. سپس حضرت حسن، حسین و فاطمه علیهم‌السّلام را خواست و به آنها فرمود: که خداوند به من دستور داد که آنچه از فیء برای من است به شما بپردازم. ۲. «ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى ...؛ آنچه را خداوند از اهل این آبادیها به رسولش بازگرداند، از آن خدا و رسول و خویشاوندان او است....» ۴.۲ - یتیمان، مستمندان و ابنسبیلیتیمان، مستمندان و در راه ماندگان از اهل بیت پیامبر صلیاللهعلیهوآله از جمله سهم بران فیء: «ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ ...؛ آنچه را خداوند از اهل این آبادیها به رسولش بازگرداند، از آن خدا و رسول و خویشاوندان او، و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است....» مقصود از «الیتامی و المساکین و ابن السبیل» یتیمان، مسکینان و در راه ماندگان از نزدیکان پیامبر صلیاللهعلیهوآله است. ۵ - حکم کنیزان در فیءحلّيّت کنیزان به دست آمده از (فى‌ء) کافران براى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنا لَكَ أَزْواجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَ ما مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفاءَ اللَّهُ ...؛ ای پیامبر! ما همسران تو را که مهرشان را پرداخته‌ای برای تو حلال کردیم، و همچنین کنیزانی که از طریق غنایمی که خدا به تو بخشیده است مالک شده‌ای ...» ۶ - پانویس۷ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۱، ص۴۹۵، برگرفته از مقاله «حکم فیء». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۲، ص۳۱۴، برگرفته از مقاله «احکام فیء». |